Елдің барлық өңірлерінде мерекелік күндер қарсаңында мемлекеттік қызметшілер мен мемлекеттік ұйымдарда немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінде басқарушылық функцияларды орындайтын тұлғалардың сыйлықтар алуына жол бермеу мақсатында профилактикалық іс-шаралар жүргізіледі.
Сыйлық беру мен қабылдауға тыйым салу заңнамасын сақтау мәдениетін нығайтуда оң динамика байқалады. Профилактикалық жұмыс ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігі, оның аумақтық департаменттері және мемлекеттік органдардағы әдеп жөніндегі уәкілдер тарапынан жүргізіледі. Тиісті тұлғаларға өздерінің бағынышты тұлғаларынан және олардың қызметтік құзыретіне кіретін тұлғалардан сыйлық қабылдауға тыйым салынатыны еске салынады, бұл тыйымның себептері (мерекелер, туған күндер, қызметтік көтеру, жұмысқа қабылдау және т.б.) немесе сыйлықтың құны мен сипаты (конфеттер, торттар, сувенирлер және т.б.) маңызды емес. Атырау облысында 2025 жылдың басынан бастап арнайы мемлекеттік қорға 16 сыйлық ерікті түрде тапсырылған. Заңнамалық шектеулерге қатысты ҚР «Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызмет туралы» Заңының 50-бабына сәйкес, мемлекеттік қызметшілерге мемлекеттік функцияларды орындау кезінде сыйлық қабылдауға тыйым салынады:
1. Басқа мемлекеттік қызметшілерден және қызметтік бағынысына байланысты тұлғалардан.
2. Қызметтік бақылау немесе басқа функцияларды жүзеге асыратын ұйымдардан немесе жеке тұлғалардан.
3. Жалпы қамқорлық үшін (негізсіз тағайындаулар, марапаттар және т.б.).
4. Қызметте немқұрайлы қарау үшін (анықталған бұзушылықтарға шара қолданбау және т.б.). ҚР «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының қосымша баптары да нақты тыйым салады: • кез келген қызметтік тұлғалардың өз қызметімен байланысты сыйлықтарды, қызметтерді, жеңілдіктерді немесе артықшылықтарды қабылдауы;
• қызметтік тұлғаларға артықшылықтар, ықпал немесе шешімдер қабылдауға көмек алу мақсатында сыйлықтар немесе басқа да пайда беру. Сондай-ақ, қазіргі Заңға сәйкес сыбайлас жемқорлыққа қарсы субъектілерге барлық мемлекеттік органдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері, қоғамдық бірлестіктер, сондай-ақ басқа да жеке және заңды тұлғалар жатады. Сәйкесінше, антикоррупциялық заңнама сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін болдырмау және кез келген мүдделер қақтығысының жағдайларын алдын алу үшін, соның ішінде сыйлықтарды қабылдаудан бас тарту арқылы әрекет етуді міндеттейді. ҚР Жоғарғы Сотының 2015 жылғы 27 қарашадағы №8 нормативтік шешімінде қызметтік бағынысына тәуелді тұлғалардан немесе бағынысты адамдардан қамқорлық немесе немқұрайлы қарау үшін құнды заттарды алу сыбайлас жемқорлық деп танылатыны түсіндірілген.
Сыйлықтарды арнайы мемлекеттік қорға тапсыру ҚР Үкіметінің 2002 жылғы 26 шілдедегі №833 Қаулысымен бекітілген «Мүлікті есепке алу және сақтау ережелеріне» сәйкес, арнайы мемлекеттік қорға 7 күн ішінде келесі сыйлықтар тапсырылады: 1. Мемлекеттік қызметшінің білімісіз алынғандар; 2. Ресми іс-шараларда немесе ашық түрде берілгендер. Сыйлықтарды уақытында тапсыруды орындамау немесе қызметтік функцияларды орындау кезінде сыйлық қабылдау ҚР «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңы және ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексіне сәйкес қылмыстық немесе әкімшілік жауапкершілікке әкеледі. Сондықтан, сыйлық алғаш рет алынған немесе алдын ала келісім болмаса да, ол қызметтік міндеттермен байланысты болса, қатаң жауапкершілік барын еске саламыз:
• ҚР ӘҚБтК-нің 677-бабына сәйкес («Қызметтік мақсатпен заңсыз материалдық сыйақы алу») — айыппұл (600 АЕК);
• мемлекеттік қызметтің беделін түсіретін тәртіптік жауапкершілік. Бұл шектеулер мемлекеттік қызметшіге заң бойынша берілген ресми марапаттарға қолданылмайды. Атырау облысы бойынша ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің департаменті бұл бағыттағы жұмыстарды күшейтеді. ҚР заңнамасын елемеу жауапкершіліктен босатпайды, және сыйлықтарды қабылдаудың әрбір фактісі белгіленген тәртіппен қаралады.
Нурлан Танирбердиевич Еркебаев,
ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің Атырау облысы бойынша департаментінің басшысы, Әдеп жөніндегі кеңес төрағасы
