Тәуелсіз Қазақстан тарихында өткелі жатқан үшінші референдумның саяси және тарихи маңыздылығы жоғары. Демократиялық сайлаудағы дауыстар болашақ нәтижелерге қатысты саяси артықшылықтарға ауысып және сол нәтижелер легитимдікке ықпал етеді.
Референдумды заң шығарушы органда жиналған халық өкілдері бірінші қабылдап, Конституция немесе жарғы түріндегі заңдарды ратификациялау немесе қабылдамау үшін дауыс беруге құқығы бар азаматтарға ұсыну деп анықтауға болады. Референдум – бұл саяси бастаманы қолдауға шақыратын институт. Сонымен бірге, референдумды халықтық вето деп атауға да болатын секілді. Бұл заң жобалары түпкілікті қабылданғанға дейін қажет негізгі бағыттардың бірі.
С.Тирнидің 2012 жылы жарық көрген еңбегінде конституциялық процесті анықтаудағы референдумның үш негізгі мақсаты назарымызды аударады: жаңа мемлекеттердің құрылуы; Конституцияларды қабылдау немесе өзгерту; көпұлтты мемлекеттерде субмемлекеттік автономияның күрделі жаңа үлгілерін құру. Елімізде өткелі жатқан референдумның негізгі қызметтері мыналар деп ойлаймыз: Жаңа Қазақстан құндылықтарын дамыту; ел азаматтарын саяси тәрбиелеу және өзгерту; халықтың әл-ауқаты үшін заңнаманы қамтамасыз ету; халықтың әл-ауқатына қарсы заңдардың алдын алу және т.б. Демек, біздің елге аз ғана адамдардың игілігі үшін жұмыс істейтін заңдар емес, халықтың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған, көптің игілігін қамтамасыз ететін заңдар қажет.
Еліміздегі Конституциялық реформалар саяси жүйені түбегейлі өзгерту үшін емес, саяси институттарды жаңғырту үшін жүргізіліп жатыр. Осы Конституциялық реформаның аспектілері тікелей демократияның бір түрі ретіндегі демократияны жетілдірумен байланысты. Жүргізіліп жатқан реформалардың өзіндік ерекшелігін конституциялық-құқықтық өлшемде бағамдасақ, әлеуметтік мемлекеттің қағидаларымен ұштасып жатқаны байқалады. Сонымен қатар, бұл реформа мемлекетіміздің егемендігі мен тәуелсіздігін қорғау және нығайту мақсатында да қажет.
Халықтың билік өкілеттіктерін табыстауы, Президенттің конституциялық және құқықтық бастамаларына қолдау білдіруі мемлекет дамуының стратегиялық мақсаттарын жүзеге асырудың шарты ретінде танылады. Референдум Жаңа Қазақстандағы жаңа Конституциялық тәртіптің іргетасы болмақ. Сондықтан еліміздегі Конституциялық реформа саяси өмірді жандандыратындығына сеніміміз мол.
Мұрат НАСИМОВ,
«Болашақ» ғылыми-зерттеу институтының директоры