«ҚазМұнайГаз»: 23 жыл бойы тұрақты даму және болашаққа жоспар

«ҚазМұнайГаз» – елдегі барлық мұ­­най өндірудің 26%-ын, тасымалдау­дың 56%-ын және мұнай өңдеудің 80%-ын қамтамасыз етіп отырған ұлт­тық компания. Оның мемлекет бюд­жеті мен ұлттық қордағы шоғыр­ландырылған үлесі шамамен 10%-ға жетеді. Бүгінде компания – еліміздің ең ірі жұмыс берушілерінің бірі. Мердігер ұйымдарды ескерсек, ҚМГ құрылымында 80 мыңнан астам адам еңбек етеді. Бұл компанияның елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына айтарлықтай ықпал етіп әрі маңызды рөл атқарып келе жатқанын көрсетеді.

Халықаралық рейтинг агенттік­тері ҚМГ-ға жоғары баға берді. IPO өт­кі­зілген сәттен бастап 2024 жылдың со­ңында компания акцияларының құны 73,9%-ға өсті. Активтерінен тұрақты түсіп тұратын дивиденд ҚМГ-ның қаржы­лық орнықтылығын көрсетеді. Мысалы, 2020 жылдан бастап төленген диви­денд сомасы 7 есе өсті. Мемлекет басшысы ҚМГ алдына еліміздің ре­сурстық қорын және мұнай мен газ өндіру көлемін ұлғайту, мұнай-газ химия­сын дамыту, ірі инвестициялық жоба­ларды іске асыру бағыттарында нақ­ты тапсырмалар жүктеген. Бұл ретте ҚМГ атал­ған міндеттерді орындау үшін жұ­мыс­тарды жүйелі жүргізіп келеді.

Елдің ресурстық қорын толықтыру

Геологиялық барлау қызметі әуел­ден ҚМГ жұмыстарының негізгі бағы­ты болып келеді. 2025 жылғы 1 қаң­тардағы мәлімет бойынша мұнай мен конденсаттың өндірілетін қоры – 767 млн тонна. Кейінгі 5 жылда қо­сымша бар­лау іс-шаралары мен актив­терді сатып алу есебінен қорды толтыру коэффициенті 176%-ға жетті. Қазір геологиялық мұнай қорының көлемі шамамен 2 млрд тоннаға тең келетін жер қойнауын пайдалануға арналған 11 келісімшарт бар. Олардың бір бөлігі стратегиялық серіктестердің қатысуымен іске асырылып жатыр. Жер қойнауында терең орналасқан қорлардың мүмкіндігін зерттеу аясын­да былтыр Қызылорда облысында Торғай Палеозой және Атырау облы­сында Қара­тон Подсолевой учас­ке­лерін­де тереңдігі 5 500 метр ұңғыма­ларды бұрғылау жұмыс­тары басталды.

Терең ұңғымаларды бұрғылау көп қар­жыны қажет етеді. Әрі бұл жұмысты үлкен геологиялық әрі тех­нологиялық тәуекел десек те болады. Мемлекет бас­шысының тапсырмасы бойынша қабыл­данған «Жақсартылған модельдік келісімшарт» тетігі осындай күрделі жобалардың тартымдылығын арттырды. Сонымен қатар «Қаражар» және «Тайсойған» учаскелерінде бұрғылау басталды. Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазақ­стан және Ақтөбе облыстарындағы бола­шағы зор учаскелерде бұрғылау жұмыс­тарын бастауға қатысты жаңа келісім­шарттар қолға алынуда. Бұл жобаларға «Shell», «Chevron», CNOOC, «Sinopec», CNPC сынды әлемдік ірі компаниялар қызығушылық танытып отыр.

Бұл ретте маңызды қызмет ба­ғыт­тың бірі – Каспий маңы ойпаты және Маңғы­шылақ түбегінде терең орналасқан көкжиектерді түбегейлі зерттеу. Аталған аймақта ауқымды сейсмикалық барлау жұмыстарын жүргізу заманауи озық технологияларды және қомақты инвес­тициялық қаражатты қажет етеді.

Мұнай және газ өндіру көлемін ұлғайту

2024 жылы ҚМГ 23,8 млн тонна мұнай өндірді. Жоспар бойынша 23,5 млн тонна өндіруге тиіс еді. Кейінгі 5 жылда мұнай өндіру көлемі 2 млн тоннадан астам көрсеткішке өсті. Компания осы көрсеткішті өсіре түсуге ниетті. Үш ірі кен орнындағы (Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ) бірқатар инвестициялық жоба, Қаламқас-теңіз кен орнында өнеркәсіптік игеруді бастау, сондай-ақ геологиялық барлау жұмыстары жүріп жатқан жоба­лар­дың пайдалану кезеңіне өту бас­тамалары өндіріс үдерісіне серпін бермек. Сонымен қатар жаңа технологияларды енгізе отырып, ескі кен орындарындағы өндіру кө­лемін сақтап тұруға ерекше ден қойы­ла­ды. Әдетте мұндай кен орындары қолданыстағы инфрақұрылыммен және елді мекендермен тығыз байланысты, сондықтан олардың дамуы мен жұмыс орындарының сақталуын қамтамасыз ету – маңызды міндет.

ҚМГ технологиялық сын-қатер­лер бағдарламасын әзірледі. Бұл бас­тама әрбір кен орнындағы мұнай көле­мін арттыруда сараланған әдістерді қол­дануды көздейді. Былтыр осы жоба­ның есебі­нен қосымша 418 мың тонна мұнай өндірілді.

Осы ретте ҚМГ-ның тиімділігі тө­мен кен орындарын игеру мәселесіне жеке тоқталып өтсек. Компания өндіру көле­мін ұлғайту және мұнай алу коэф­фи­циентін арттыруға ерекше көңіл бөліп отыр. Компания бұл мақсаттарға жету үшін осындай қиындықтарға тап болатын стратегиялық серіктестермен өзара жұмыс істеп, тәжірибе алма­сады. Кейінгі жылдары жетекші отан­дық және шетелдік ғылыми зерттеу институттар­мен ынтымақтаса отырып, ғылыми зерттеу жұмыстары кеңінен жүргізіле бастады. Мысалы, Сәтбаев атындағы университетпен мұнай өндіруді ұлғайтуға бағытталған мұнай қабаттарындағы ағындарды қайта бөлу бойынша жұмыс атқарылды. Сокольский атындағы отын, катализ және электр химиясы институтымен мұнай кәсіпшілігі жабдықтарының коррозиясымен күресу бойынша жұмыс жүргізді. Газ шоғырын игеруге қатысты кешенді жұмыс та жүргізіліп жатыр, бұл 2030 жылға қарай жылына 2,8 млрд текше метр қосымша газ көлемімен қамтамасыз етеді.

Ішкі нарықты мұнай өнімдерімен қамтамасыз ету

Отандық мұнай өңдеу зауыттары үздік­сіз әрі сенімді жұмыс істеп жа­тыр. Зауыт жұмысшыларының қажыр­лы еңбегінің арқасында жыл сайын мұ­най өңдеу және жеңіл мұнай өнім­дерін өндіру бойынша рекордтық көрсет­кіш­тер тіркелуде. ҚМГ 5 жыл ішінде жеңіл мұнай өнімдерін шығаруды 2 млн тон­наға ұлғайтты, оның ішінде 900 мың тон­на автобензин, 800 мың тонна дизель отыны және 300 мың тонна авиаотын бар. Уақыт өткен са­йын өсіп келе жатқан сұранысты өтеу үшін барлық 3 отандық мұнай өңдеу зауытының қуатын 2030 жылға дейін 7,9 млн тоннаға кеңейту бо­йынша инвестициялық жобалар қолға алынды.

Өзекті мәселелердің бірі – жол-құры­лыс компанияларын отандық битуммен қам­тамасыз ету. 2024 жылы Павлодар мұнай-химия зауыты битум өндірісін 24,5%-ға ұлғайтып, 360 мың тонна жол битумын шығарды. Қазір Ақтаудағы «Caspi Bitum» битум зауытының қуатын 500 мың тоннадан 750 мың тоннаға дейін кеңейту бойынша құрылыс жұ­мыстары жүріп жатыр.

Мұнай-газ химиясын дамыту

Елімізде мұнай мен газдың қоры мол. Бірақ оны тиімді пайдалану аса маңызды мәселенің бірі. Шикізатты қосылған құны жоғары өнімге айналдыру – ҚМГ-ның стратегиялық басымдығы. Мұнай-газ химиясы шағын және орта бизнестің дамуында зор мәнге ие. Жаңа кәсіпорындар ашу, өндіріс тізбектері мен қосымша салаларды дамыту өңірлердің эко­но­микалық өсуіне ықпал ететіні анық. Бұдан бұрын белгілі болғандай, Атырау облысында қуаты жылына 1,25 млн тон­на полиэтилен өндіруге қауқарлы за­уыт­тың құрылыс жұмыстары басталды.

Карбамид пен ПЭТФ (полиэтилентерефталат) өндіру бойынша болашақта салынатын зауыттардың жобалау жұ­мыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жобалар 2030 жылға қарай ел экономикасына 13 млрд доллардан астам қаражат тартып, құрылыс кезінде шамамен 15 мың жұмыс орнын және 2 мың тұрақты жұмыс орнын ашады. Келешекте мұнай-газ химиясы өндірістерінің табысты жұмыс істеуі тұрақты экожүйенің қалыптасуын талап етеді. Яғни өнімге деген сұраныс полимерлер тұтынудың дамыған ішкі нарығы есебінен қамтамасыз етіледі.

ҚМГ құрылыста, тұрғын үй шаруа­шы­лығында және агроөнеркәсіп кеше­нінде полимер материалдарын пайдалануды талдау және ілгерілету үшін Жоба­лау кеңсесін ашқан болатын. Полимер­лер халықаралық нарықта өз артық­шы­лығын көрсетіп отыр. Олар – дәс­түрлі материалдарға қарағанда экология­лық таза, арзан әрі берік шикізат. Қазір­гі уақытта полимер өнім­­­де­рін эконо­миканың түрлі салаларына енгізу үшін нормативтік база әзірленіп жатыр.

Мұнай тасымалы

Каспий құбыр желісі консорциумы – Қазақстан мұнайын экспортқа шығарудың ең ірі арнасы. Сонымен қатар мұнай тасымалының қосымша бағыттарын дамыту маңызды. Баку – Тбилиси – Джейхан бағыты бойынша экспорт көлемі оң динамиканы көрсетіп жатыр: 2 жылда 2,5 млн тонна мұнай жөнелтілді.

ҚМГ жергілікті теңіз инфрақұры­лы­мын дамытып, кемелерді жаңартып жатыр. 2024 жылы Қазақтеңізкөлікфлоты рекорд­тық 13,2 млн тонна мұнай тасымалдады. Бүгінгі таңда компанияның бар­лығы 15 кемесі бар. Арабтың «AD Ports Group» компаниясымен бірлесіп, теңіз флотын одан әрі дамыту жоспарда. Жалпы, бұл серіктестік теңіз тасымалы саласында озық тәжірибе алмасуға ықпал етеді.

Жыл басында араб серіктестерімен Каспий теңізінде жұмыс істеуге арналған сыйымдылығы 500 ЖФЭ-ден асатын (жиырма футтық эквивалент) екі заманауи контейнерлік кеме салуға келісті. Осылайша, ҚМГ тұрақты теңіз тасымалын қамтамасыз етеді және елдің, соның ішінде Транскаспий халықаралық көлік бағыты аясында көлік логистикалық әлеуетін дамытуда.

Төмен көміртек бағытын дамыту және экологиялық бастамалар

Климатқа қатысты күн тәртібін­дегі маңызды мәселелерді ескеріп, еліміз­дің 2060 жылға қарай көміртегі бей­тарап­тығына қол жеткізу жөнін­дегі мақсаттарын қолдай отырып, «Қаз­МұнайГаз» өз қызметінде қа­лыпты, жүйе­лі әрі дәйекті декарбонизациялау бағытын ұстанбақшы. Бұл міндетті шешу үшін ҚМГ-ның 2060 жылға дейінгі төмен көміртекті даму бағдарламасы қабылданды. Бұл бағдарламаның мақсаты – парник газдар шығарындыларын 2019 жылғы көрсеткіштен 64%-ға қысқарту.

ҚМГ өз стратегиясын негізге ала отырып, бірқатар жасыл жобаны, соның ішінде ЖЭК-ті дамытуды, тұрақты авиациялық отын (SAF) өндіруді жос­парлы түрде іске асырып келеді. Мысалы, Маңғыстау облысының Жаңаөзен қала­сында 2024 жылы «Eni» компаниясымен бірлесіп, жалпы қуаты 247 МВт гибридті электр стансасын салу жұмыстары басталды. Жоба аясында биыл қуаты 50 МВт күн электр стансасының I кезе­ңін аяқтау жоспарланып отыр. 2026 жыл­ға дейін газ электр стансасының (120 МВт) және жел энергиясы стансасының (77 МВт) құрылысы аяқталады. Ортамерзімді перспективада биологиялық отын, тұрақты авиациялық отын SAF өндірісін бастау міндетін қойып отыр. Бүгінгі таңда бұл жобаның техникалық-экономикалық зерттеу жұмыстары аяқталды. Төмен көміртекті экономикаға көшу ауаға таралатын шығарындыларды азайтуға көмектесіп қана қоймай, сонымен қатар мұнай-газ саласында ұзақмер­зімді өсу мен инновациялар үшін жаңа мүмкіндіктерге жол ашады.

ҚМГ жасыл  бастамаларға  бел­се­не атса­лысады. «Таза Қазақ­стан» жал­пы­ұлттық ак­ция­сы аясында ҚМГ компаниялар тобы 97 мыңнан астам ағаш екті. «ҚазМұнайГаздың» қызметін жүргізетін барлық өңір – Ақтау, Атырау, Ақтөбе, Шымкент, Қызылорда және Астана қам­тыл­ды. Қалалар мен кенттерде жаңа жасыл аймақтарды құру­ға, сондай-ақ компанияның өн­діріс нысандарының аумағын көгал­дандыруға ерекше назар ауда­рылды.

Өңірлер дамуына үлес қосу және жұмысшы мамандықтарына қолдау көрсету

«ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған маңызды әлеуметтік жобаларды іске асыруды жалғастырып жатыр. Өзінің әлеуметтік жауап­кершілігі аясында компа­ния өңірлерде мектептер, балабақ­ша­лар, медициналық мекемелер мен спорттық-мәдени ны­сан­­­дарды салуға жан-жақты үлес қосады. 2014–2024 жылдар ара­лы­ғында ҚМГ қолдауымен 255 млрд теңгеден астам сомаға әлеу­­меттік жобалар жүзеге асырыл­ды.

«Отпан» жобасы аясында ауыл­дағы білім беру жүйесіне ерекше кө­ңіл бөлінеді. «ҚазМұнайГаздың» қол­дауымен Маң­ғыстау облысында үш тірек мектеп жабдықталған. Үйірмелер ашуға барлық жағдай жасалды. Үш тірек мектепте роботтехника кабинеттері, STEM-зертханалар, арт және телестудиялар, сондай-ақ оқушыларға арналған демалыс аймақтары ашылды. Бұл мектептерде 3,5 мыңнан астам оқушы білім алып жатыр. Ал педагогтер ұжымында 380 адам бар.

Атырау облысының Құлсары қала­сында 2024 жылы құны 983,2 млн теңге балаларды оңалту орталығы салынды. Ғимаратта заманауи құрал-жабдық орна­­тылған. Қазіргі уақытта бұл мекемеде ерекше қажеттіліктері бар 146 бала ем алып жатыр.

Сонымен бірге  «ҚазМұнайГаз» ұлт­тық компаниясы Мемлекет басшы­сы­ның тікелей тапсырмасы бойынша Орал қаласында «Jaiyq Arena» көп­функционалды спорт кешенін қысқа уақыт ішінде салып шықты. Құны 20 млрд теңге болатын әлеуметтік маңызы бар нысан болашақ чемпиондарды даярлау орталығы ғана емес, қала тұрғындарына спортпен шұғылдануға барлық жағдай жасалған орынға айнал­мақ.

Компания қаражатына Қызылордада Оқушылар сарайы бой көтерді. Ауданы 3 мың шаршы метрге жуық заманауи көпфункционалды кешен 350 балаға есептелген. Заманауи оқушылар сарайында техноорталық, бағдарламалау, роботтехника және өнеркәсіптік дизайн сыныптары, экологиялық зертхана, жылыжайлар мен қысқы бақ, телестудия, вокал, музыкалық аспаптар мен хореография сыныптары бар. Бұл «ҚазМұнайГаз» іске асырған әлеуметтік жобалардың толық тізімі емес, бұл бағыттағы жұмыс тұрақты жүргізіледі.

Өндірісте еңбек ететін пер­со­налға келетін болсақ, ың­ғай­лы еңбек жағда­йын жасау және өндірістік қауіпсіздікті қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар кәсіби оқыту, біліктілікті арттыру, тағылымдамадан өту және тәжірибе алмасу үшін мүмкіндіктер ұсыну маңызды.

Бұл ретте, 2025 жылды «Жұмысшы мамандықтары жылы» деп жариялаған Прези­дент­тің бастамасы өзекті болып отыр. ҚМГ компаниялар тобында өндірісте 43 мыңнан астам адам жұмыс істейді. Жұмысшы мамандықтарының беделін арттыруға бағытталған негізгі іс-шаралардың бірі – «Үздік маман» шеберлік байқауы. Бұл дәстүрлі байқау он жылдан бері өткізіліп келеді және үздік мамандарға өз дағдыларын көрсетуге мүмкіндік береді. Былтыр конкурсқа Атырау, Маңғыстау, Қызылорда, Ақтөбе және Павлодар облыс­тарының, Шымкент қаласының, сондай-ақ Румыниядағы ҚМГ еншілес кәсіпорындарынан 300 қызметкер қатысты.

«Жұмысшы мамандықтары жылы» аясында «ҚазМұнайГаз» же­ке­леген жұмысшы ма­ман­­­дықтары бойынша «WORLDSKILLS KMG» ұлттық чем­­пионатын, түркітілдес ел­дер­­дің өкілдері қатысатын «TurkicSkills» кәсіби шеберлік чем­пионатын өткізуді, әйел­дер арасында жұмысшы ма­ман­дықтары үшін модуль­дік оқыту бағдарламасын қолға алуды, серіктес компанияларда тағылымдама ұйымдастыруды, өндіріс тиімділігін арттыру мақсатында «АЛЫП» жобасын іске асыруды, жастар форумдарын өткізуді жоспарлап отыр.

Компанияның бас­ты ­құн­­­дылығы – адамдар. «ҚазМұнайГаз» жүйесінде еңбек ете­­­тін барша қызметкерді ұлт­тық компанияның 23 жылды­ғымен құттық­таймыз! Компа­нияның бүгінгі жетістігі – қызметкерлердің қажырлы еңбегінің жемісі.

Қорыта келгенде, «ҚазМұнайГаз» елі­міздің энерге­ти­­калық қауіпсіздігін қам­та­масыз ете отырып, мұнай-газ сала­сындағы стратегиялық маңызды бағыт­тарды дамытуды көздейтінін атап өткен жөн. Ұлттық компания геологиялық барлау және мұнай-газ химия­сын­дағы ауқымды әрі көп қар­жыны қажет ететін жобаларға бастамашылық етеді. Бұл бас­­тамалар жаңа ресурс көздеріне жол ашып қана қоймай, еліміздің  эконо­микалық өркен­деуіне ықпал етеді.

ҚМГ жекеменшік бизнес тәуекел ете бермейтін, алайда еліміз үшін аса маңызды салаларды дамытуды қолға алады. Дәл осы стратегиялық қадам ком­­панияның басты миссиясын ай­қындай түседі.