«Маған белгілі адвокат Айман Омарова хат жолдады. Ол өз хатында күрделі тақырыпты қозғап, әйелдер колониясындағы ахуалға тоқталды. Әсіресе, жүкті әйелдер мен кішкентай балалары бар әйелдердің жағдайына баса назар аударды» деген еді Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлттық құрылтайдың төртінші отырысында.
Осы орайда, мен де еліміздегі қылмыстық-атқару жүйесінің мақсаты сотталған азаматтарды жазалау емес, түзету болуы керек деген пікірмен келісемін. «Ер адам немесе әйел болсын, бас бостандығынан айырылғандардың бәрі заң алдында бірдей. Дегенмен адамгершілік құндылықтарды басшылыққа алып, «Заң мен тәртіп» қағидатын сақтай отырып, кәмелетке толмаған баласы бар әйелдерге қатысты кейбір заңдық ұстанымдарды қайта қарауға болады деп ойлаймын» деген Мемлекет басшысы құқық қорғау органдары мен депутаттарға осы мәселені байыпты әрі жан-жақты зерттеп, шешім қабылдау үшін ұсыныстар енгізуді тапсырды. Расымен де, кәмелетке толмаған баласы бар әйелдерге қатысты заңдық ұстанымдарды қайта қарау — бұл қоғамдағы өзекті мәселелердің бірі.
Әсіресе, әйелдердің құқықтарын қорғау, отбасы мен балалардың мүддесін сақтау, сондай-ақ гендерлік теңдік мәселелері аясында бұл өте маңызды. Жалпы, мұндай әйелдердің еңбек құқықтары жиі қиындықтарға тап болады. Мысалы, көп жағдайда жұмыс берушілер оларды тұрақты жұмысқа алмайды немесе босанғаннан кейін қайта жұмысқа орналасу мүмкіндігін шектейді. Бұл әйелдердің еңбек нарығына қатысуына кері әсерін тигізеді. Сондықтан, заңдар әйелдердің ана болу құқықтарын қорғап, оларды еңбекке орналастыруда қандай да бір кемсітушіліктерден қорғауды қамтамасыз етуі керек. Балалы әйелдер үшін әлеуметтік қолдау және жәрдемақылар жүйесін жетілдіру өте маңызды. Кәмелетке толмаған баласы бар аналардың табысын арттыруға мүмкіндік беретін заңдар мен бағдарламалар қажет.
Сонымен қатар, баланы тәрбиелеуге байланысты шығындарды жеңілдету үшін салықтық жеңілдіктер мен жәрдемақыларды көбейту мәселесін қарастыру керек. Бұл ретте, мұндай әйелдердің отбасы құқығы да назардан тыс қалмауы тиіс. Әйелдер мен балаларды қорғау жүйесінің тиімділігі арттыру үшін, ата-аналық құқықтарды нақты реттейтін заңдар маңызды. Бұл тұрғыда әйелдерге, әсіресе, баланың заңды қамқоршысына айналған жағдайда, олардың құқықтары мен мүдделерін қорғау шаралары қажет. Мұндай әйелдер үшін кәсіби өмір мен отбасын тең дәрежеде үйлестіру мүмкіндігін арттыру керек. Әйелдерге арналған арнайы қолдау бағдарламалары мен жұмыс орындарын ұсыну арқылы олардың екіжақты жауапкершілікті атқаруы жеңілдейді. Сондай-ақ, мемлекет жұмыс берушілерді анамамен жұмыс істейтін әйелдерге арналған бейімделген жұмыс орындарын жасауға ынталандыруы керек. Балалы әйелдердің мұрагерлік құқықтары мен қорғаншылық мәселелері де заң тұрғысынан қаралуы тиіс. Баласының құқықтарын қорғау үшін заңдар мен құқықтық механизмдер тұрақты түрде жетілдірілуі керек. Әйелдердің балалары үшін нақты қаржылық немесе меншік құқықтары болса, оларды сақтау, қорғау механизмдерін дамыту қажет. Мұндай әйелдер көбінесе тұрмыстық зорлық-зомбылықтың құрбаны болуы мүмкін. Осыған байланысты әйелдер мен балаларға психологиялық қолдау көрсету мен заңды қорғау шараларын күшейту қажет. Әйелдерге өз құқықтарын түсінуге көмектесу, зорлық-зомбылыққа қарсы әрекет ету үшін қоғамның хабардарлығын арттыру керек. Аталған әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін қорғауға бағытталған заңдық реформа — бұл әйелдердің қоғамдағы рөлін нығайту мен отбасының әлеуметтік жағдайын жақсартудың тиімді жолы. Заңдардағы кемшіліктерді жою және әйелдер мен балаларға арналған құқықтық қорғаныс механизмдерін жетілдіру, балалы әйелдерге қатысты әлеуметтік теңдікті қалыптастыруға ықпал етеді.
Нұрлан Есжанұлы,
жеке заңгер Фото: ru.freepik.com
