Ұлан-ғайыр қазақ даласының бір бөлшегі болатын, ежелден ырыс-берекенің көзіне айналған Нарын құмында ата-бабаларымыз мыңғырған мал өсіріп, атакәсібіміз дамыған. Сол арқылы сол өңір тұрғындарының күнкөрісі жолға қойылып, тіршілік етіп келген. Яғни Нарын құмы, одан берідегі өңір ежелден бері ата-бабаларымызға құтты қоныс болды.
Бетегелі, жусанды, талай дұшпан көзін тігіп, қызыққан кең далалы Нарын құмын ықылым заманнан бері осылай мал жайлаған. Құмның Айбас, Молшағыл, Бірлік, Бегайдар, Үшқызыл аталатын жерлерін мекендеген тұрғындар несібесін осы атакәсіптен тапқан. Қазіргі күні сол ата-бабалардың ізін жалғаған ұрпақ құйқалы құм өңірінде төрт түлікті өргізіп, оның өнімдерін өздері де тұтынып, өзгелердің де дастарханына ұсынып, ауыл-ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуына қадери-қалдерінше өз үлестерін қоса жүруі құптарлық.
Иә, бүгінде Тұщықұдық ауылдық округі бойынша 125 шаруа қожалығы құрылып, жұмыс жасап отыр. Олар Нарын құмын қоныс қылған Айбас учаскесі, жиегін бойлай жатқан Қызыл үй өңірін жағалай, жалғаса орналасқан. Жоғарыда тоқтала өткеніміздей, халқымыздың атакәсібі қазіргі заманғы ауыл шаруашылығының да негізі болғандықтан шаруа қожалықтары бойынша мал басы да жылдан жылға көбейіп, арта түсуде. Мәселен, оның көрсеткіші 2024 жылмен салыстырғанда 10 пайызға артты.
Бүгінгі күні округ бойынша даламыздағы малдың санын көбейтіп қана қоймай, уақыт талабынан шығуда соңғы кездері кенже қалып келе жатқан мал өнімдерін қайта өңдеп, жарату да жолға қойылып келеді. Бұл бағытта Тұщықұдық ауылының тұрғыны Нәсіпқалиев Мұстафа 2021 жылдан бері «Айзере» жеке кәсіпкерлігін ашып, құм өңірімен қоса ауыл тұрғындарының да малын алып, сойып-сату, сондай-ақ, сүт өнімдерін де сату кәсіпкерлігімен айналысып, ауыл тұрғындарына қызмет көрсетуде. Ал түйе шаруашылығын қолға алған «Махатов О», «Даулетияров С» шаруа қожалықтары ауыл тұрғындарына және одан тыс жерлерге шұбат өнімдерін өткізуді жолға қойып, қызмет қылуда. Мал өнімдерін өңдеуде осылай қарекеттеніп жатқан басқа да шаруашылықтар баршылық.
Тұщықұдықтықтардың ата кәсіпті дамытуға ден қоюына қазір заман талабына сай ауылда мал шаруашылығын дамытуға мемлекет тарапынан үлкен көңіл бөліну оң әсерін тигізуде. Ауыл адамдары шаруа қожалықтарын көптеп құру арқылы жаңадан жұмыс орындарын ашты, бұл іс те округтегі жұмыссыздық санының азаюына септігі тиіп отырған жайттың бірі деп толық айта аламыз. Мал тұқымын асылдандыру арқылы аз мал басынан мол өнім алу, яғни мал тұқымын жақсарту да дамыған заманның үрдісі. Округтегі 24 шаруа қожалығын мүйізді ірі қара, жылқы, қой сияқты түлік түрлеріне мемлекеттен субсидия алып, жағдайларын жақсртуда. Мал тұқымын жақсартып отыру деген мәселе де қазақ халқы мал шаруашылығын кәсіп қылған бұрынғы замандардан бері бар нәрсе.
Иә ата-бабамыз әлімсақтан атакәсіп санаған мал шаруашылығы ешкашан өз маңызын жойған емес. Ол қай дәуірде де өз бағасын жоғалтқан жоқ, қазір де солай. Кеңес үкіметі кезінде атакәсібімізді дамытамыз деген жергілікті халық мекен еткен Нарын құмын басқа мақсаттар үшін де пайдаланғаны белгілі. Шүкір, бүгінгі күні жергілікті тұрғындар қайта құмға бет бұра бастады. 1990 жылдардың ортасында кеңшарлар жекешелендіруге ұшырап, басқа жерлерде «енді қайда барамыз, күнелтісіміз не болады?» деген уайым анық сезілген уақытта бұл ел еш абыржымады. Көптеген ірі-ірі шаруа қожалықтары құрылып, Нарын құмының шұрайлы жерлерін қоныстанды, сонымен қатар ауылдан тысқары құм арасында өзінің малын бағып, шаруасымен отырған жекелеген тұрғындар саны да көбейді. Қорыта айтқанда, қазақ халқының атакәсібі болған мал шаруашылығының дамуы басқа жерлердегідей, округімізде де жыл өткен сайын жақсарып келеді.
Бір анық нәрсе, кім болса да, қолға алған қай шаруаның болсын өз қиындығымен беттес-пей қалмайды. Соның ішінде мал шаруашылығының басқа жұмыстармен салыстырғанда өзіндік ерекшелігі және қиындықтары баршылық. Оны маңдай терін төгіп еңбек еткен адам біледі. Мал өсіру деген таңертең өргізіп кетіп, кешке иіріп, қораға айдап келе салатын жұмыс емес. Жатпай-тұрмай, демалыс-мейрамға қарамай, күндіз-түні еңбектенуіңді қажет ететін шаруа. Атакәсіптің бүгінге жеткен қандай технологиялары бар, кеңес кезінде жұмыс қалай ұйымдастырылды, әлемдік шаруашылықта қандай жаңалықтар болып жатыр - осының бәрін үйлестіре білу керек. Шет мемлекеттердегі ауыл шаруашылығында не болып жатқанын өзімізбен салыстырып білуге ұмтылып, әйтеуір, сәл болса да жақсы нәрсе болса соны алуға үйренуіміз керек деп есептеймін.
Иә, қазіргі кезде де, бұрынғы уақыттардағыдай, атакәсіпті дамыту – маңызды. Өйткені, бір кездері ата-бабаларымыз «мінсең – көлік, жесең – ет, ішсең – сүт, кисең – киім, сатсаң - ақша» деп арқа сүйеген, тірлігінің тірегі еткен атакәсіп – ауылға демеу.
Айбатыр БЕКІШҰЛЫ,
Тұщықұдық ауылдық округінің әкімі
